Potrzeby psów domowych (Canis familiaris)

Spis treści:

1. Piramida potrzeb psa domowego
2. Ochrona i opieka
3. Potrzeby fizjologiczne oraz bezpieczeństwo
4. Swobodna eksploracja
5. Stymulacja umysłowa
6. Potrzeby a rasa psa

Piramida potrzeb psa domowego

Piramida potrzeb, znana również jako hierarchia potrzeb, to teoria opracowana przez psychologa Abrahama Maslowa w połowie XX wieku. Jest ona jednym z podstawowych elementów edukacji w dziedzinie psychologii. Na jej podstawie podjęto niejedną próbę stworzenia piramidy psich potrzeb. Różnią się one nieco w zależności od źródła, jednak pewne elementy są niezmiennie – u jej podstawy znajdują się potrzeby nieelastyczne, do których zalicza się potrzeby fizjologiczne, takie jak zdrowie, jedzenie, picie i sen, a także potrzeba bezpieczeństwa i pielęgnacji. Wyżej położone są natomiast tzw. potrzeby nieelastyczne, których dłuższe zaniedbywanie znacząco odbija się na psim zdrowiu, zarówno fizycznym, jak i psychicznym. Zalicza się do nich kontakty socjalne, potrzeby osobnicze oraz te związane z charakterystyką rasy lub typu, swobodna eksploracja, zabawa, a nawet opieka.

Ochrona i opieka

Jeden z ważniejszych zapisów ustawy o ochronie zwierząt mówi, że „zwierzę, jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą oraz, że człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę.” Ustawa podkreśla obowiązek humanitarnego traktowania, które definiuje jako traktowanie uwzględniające potrzeby zwierzęcia i zapewniające mu ochronę i opiekę lekarsko-weterynaryjną. To znaczy, że poza zapewnieniem godnych warunków bytowania, w tym prawidłowego żywienia, opiekunowie są zobowiązani również do regularnego monitorowania stanu zdrowia swoich podopiecznych. Warto mieć na uwadze, że zaburzenia behawioralne są często jedynym objawem problemów zdrowotnych.

Potrzeby fizjologiczne oraz bezpieczeństwo

Obok potrzeb fizjologicznych, konieczne jest zapewnienie psu poczucia bezpieczeństwa. W przypadku zwierząt po przejściach może to stanowić  niemałe wyzwanie. Legowisko regularnie zmieniające miejsce położenia lub umieszczone w tzw. ciągu komunikacyjnym uniemożliwia spokojny, niezakłócony sen. Istotna jest też relacja z opiekunami, która powinna opierać się na zaufaniu i wzajemnym zrozumieniu. Co zaś się tyczy kontaktów socjalnych – psie wybiegi najczęściej nie są dobrym rozwiązaniem, a wręcz sprzyjają rozwojowi problemów behawioralnych, wynikających z braku zrozumienia psiej komunikacji i rozróżnienia zabawy od walki o przetrwanie. Wiele psów nie czuje się komfortowo, gdy są wpychane w bezpośredni kontakt na ograniczonej przestrzeni. Dając psiakowi czas, przestrzeń i możliwość wycofania się z sytuacji, przewodnik buduje poczucie bezpieczeństwa.

Swobodna eksploracja

Kolejną, niezwykle ważną potrzebą jest możliwość swobodnej eksploracji. Nie ma mowy o swobodzie, jeśli jest ona ograniczona 2 metrową smyczą lub przez cały spacer oczekuje się trzymania przy nodze i skupienia na przewodniku. Często buduje to obustronną frustrację, ponieważ zwierzak próbuje dostać się do interesujących zapachów lub miejsc, zaś opiekun jest zmęczony ciągłym przeciąganiem. Niektóre psy potrzebują wyjątkowo dużo czasu na zapoznanie się z każdym napotkanym zapachem i dogłębne ich przeanalizowanie, brak cierpliwości opiekuna nie sprzyja budowaniu relacji i może prowadzić do znacznego spadku nastroju u czworonoga.

Stymulacja umysłowa

Z tego powodu kluczowe jest zrozumienie potrzeb psa jako gatunku i podejmowanie wysiłku służącego ich zaspokojeniu. Nie wystarcza zapewnienie aktywności fizycznych, równie istotne są aktywności zapewniające stymulację psychiczną. Zapomina się o potrzebach będących elementami łańcucha łowieckiego, do których należy między innymi węszenie, poszukiwanie, zdobywanie, lizanie, gryzienie, żucie, a nawet kopanie czy rozszarpywanie. Kilka kłapnięć paszczy nad miską z suchą karmą, którą można przełknąć bez rozgryzania, ciężko nazwać zabezpieczeniem którejkolwiek z wymienionych potrzeb, zaspokaja to jedynie głód. Dlatego, aby pies nie angażował się w zachowania problemowe, warto wypróbować zabawy w zdobywanie pożywienia z elementami przeszukiwania. Zachowania niepożądane często wynikają z braku możliwości prezentowania wrodzonych wzorców zachowania i prób zaspokojenia tych potrzeb w inny sposób. Wydawanie dziennego zapotrzebowania na karmę w sposób interaktywny jest częstym zabiegiem terapeutycznym, służącym polepszeniu nastroju i wyciszeniu. Rynek zapewnia szeroki wachlarz akcesoriów dostarczających niezbędnej stymulacji.

Potrzeby a rasa psa

Do coraz większego zapotrzebowania na usługi behawiorystów, zoopsychologów i trenerów przyczynia się nie tylko nieznajomość potrzeb gatunkowych czy zagęszczenie ludzi i zwierząt na obszarach zabudowanych, ale też brak refleksji nad faktem, że jeszcze niedawno psy pełniły rozmaite funkcje. Obecnie, rasy użytkowe są sprowadzane do roli wyposażenia wnętrza, maskotki. Rośnie moda na rasy, które były wykorzystywane do obrony, stróżowania, polowania, czy zaganiania bydła.

Celowa selekcja ze względu na wygląd i krzyżowanie ras w celu stworzenia nowych prowadzi do wygaszania wzorców związanych z użytkowością. W związku z tym niektóre psy coraz ciężej przyporządkować do konkretnego typu. Niemniej jednak, znajomość  elementów łańcucha łowieckiego i umiejętność rozpoznania fragmentarycznych zachowań od niego pochodzących pomaga rozpoznać potrzeby osobnicze i skutecznie zadziałać w kierunku ich zaspokojenia.