Wpływ stanu zdrowia i warunków środowiska na zachowanie papug

Spis treści:

1. Gryzienie, agresja i nadmierny terytorializm
2. Wokalizacja u papug
3. Stereotypia
4. Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (OCD)
5. Zachowania seksualne i reprodukcyjne
6. Dieta

Zwierzęta w naszych domach powinny być utrzymywane w jak najlepszym stanie zdrowia fizycznego i psychicznego, co przekłada się na prawidłowy dobrostan. W tym celu warto stosować się do zasady pięciu wolności, w skład której wchodzą: wolność od głodu i pragnienia; wolność od dyskomfortu; wolność od bólu, urazów i chorób; wolność do wyrażania naturalnych zachowań oraz wolność od strachu i dystresu. Zaburzenie którejś z tych zasad może prowadzić do chorób i/lub zaburzeń behawioralnych u zwierząt. Nieprawidłowe zachowania u papug mogą wynikać nie tylko ze złych relacji między ptakami/opiekunami, czy z ubogiego środowiska, ale mogą być również skutkiem złego stanu zdrowia, czy złej diety.

Jednym z zaburzeń behawioralnych u papug jest wyrywanie, czy niszczenie piór. Może ono wynikać z niedożywienia, złej lub ubogiej diety, alergii, chorób ogólnoustrojowych lub metabolicznych, złego środowiska, złego cyklu dziennego (nie powinien przekraczać 12 godzin dnia świetlnego), infekcji (np. zakażenie Chlamydia psittaci, APV, PBFDV), endopasożytów, ektopasożytów, zatrucia ołowiem lub cynkiem. Mogą mieć na to również wpływ stresujące lub nudne środowisko, deprywacja seksualna lub frustracja, lęk separacyjny, zmiany w środowisku, zatłoczenie, przycinanie skrzydeł, stereotypie, czy zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (OCD).

Gryzienie, agresja i nadmierny terytorializm

Szczególnie widoczny u imprintów, a więc u ręcznie wykarmionych papug, u których został wdrukowany obraz człowieka, jako członka stada. Inaczej mówiąc, papuga często traktuje człowieka jako partnera, mając tym samym zaburzone relacje z osobnikami tego samego gatunku. Jednocześnie przekłada się to na utrudnione zaspokojenie potrzeb socjalnych oraz seksualnych w relacji papuga-człowiek. Zachowania agresywne mają różne podłoże i mogą również wynikać ze złego stanu zdrowia. Każda choroba może wywoływać złe samopoczucie i/lub ból, dlatego szczegółowa diagnostyka stanu zdrowia jest szczególnie ważne, w celu zapewnienia dobrostanu zwierzęcia i pracy nad problemami behawioralnymi.

Wokalizacja u papug

Krzyczenie i nadmierna wokalizacja mogą wynikać ze strachu, radości, podekscytowania, dystresu, urazów, stresu środowiskowego lub socjalnego, złych interakcji emocjonalnych z właścicielem, życia w niespokojnym środowisku, próby komunikacji z innymi ptakami, czy nudy. Warto jednak mieć na uwadze, że ciężko jest określić, kiedy wokalizacja faktycznie staje się problemem behawioralnym. Wokalizacja  jest naturalnym sposobem komunikacji dla papug i można wyróżnić u nich dzienny wzorzec wokalizacji. U większości gatunków, szczególnie tych często utrzymywanych w domach, takich jak amazonki, ary, czy kakadu, stado milknie od zachodu słońca do następnego wschodu. W ciągu dnia, w czasie odpoczynku stado wokalizuje i lata, zanim wybierze się na żerowanie do innego miejsca. Kiedy nastąpi zmierzch, a ptaki powrócą do miejsc, w których spędzają noc, ponownie występuje wokalizacja. Przyrodnicy wyróżnili również kilka różnych rodzajów wokalizacji u dzikich papug. Można wyróżnić wokalizację alarmującą, wokalizację w celu nawiązania kontaktu, wokalizację w celu uzyskania pokarmu i agonistyczną wokalizację.

Stereotypia

To powtarzalne, stałe i pozbawione funkcji wzorce zachowań, które są często prezentowane przez żyjące w niewoli i udomowione zwierzęta trzymane w jałowym środowisku, które próbują sobie poradzić z niewłaściwym środowiskiem lub stymulacją mentalną, która nie zaspokaja normalnych potrzeb behawioralnych. Wśród stereotypii można wyróżnić pacing, zachowanie destrukcyjne, wyrywanie piór i wiele więcej. Stereotypie u papug dzielą ten sam mechanizm stereotypii jak u ludzi z schizofrenią oraz autyzmem i odzwierciedlają ogólny brak zahamowania mechanizmów kontroli behawioralnej grzbietowych zwojów podstawy mózgu. Zazwyczaj jest bardzo trudno wyeliminować lub zredukować zachowania stereotypowe po przyjęciu ich przez ptaki. Wzbogacenie środowiskowe połączone z odpowiednia farmakoterapią mogą obniżyć intensywność stereotypii.

Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (OCD)

Zaburzenie lękowe charakteryzujące się nieuzasadnionymi myślami i obawami (obsesje), które prowadzą do powtarzających się zachowań (kompulsje). Symptomy pochłaniają dużą ilość czasu u ptaka, dlatego mogą ograniczać zachowania socjalne. Kilka medycznych i psychologicznych przyczyn może być zaangażowanych w OCD. Chociaż mają one inne podłoże neuronalne niż stereotypie, bardzo trudno jest postawić diagnozę różnicową u ptasiego pacjenta, ponieważ z klinicznego punktu widzenia upośledzenie motoryki wykonawczej może być podobne.

Apatię można zdefiniować jako brak lub tłumienie emocji, uczuć, troski i uwagi na rzeczy, które są ogólnie uważane za ekscytujące lub poruszające (obojętność). Jest to jeden z głównych objawów kilku zaburzeń psychicznych, takich jak depresja, czyli uporczywe uczucie smutku lub utrata zainteresowania rzeczami, które kiedyś były przyjemne. Bardzo często zaburzenia snu i zaburzenia pokarmowe towarzyszą tej dolegliwości. Postawienie diagnozy różnicowej między apatią a depresją jest dość trudne, ponieważ tendencja zwierzęcia do popadania w apatię lub depresję może być związana z warunkami środowiskowymi oraz jego osobowością, motywacją i indywidualną strategią radzenia sobie.

Zachowania seksualne i reprodukcyjne

Mogą być spowodowane przez zbytnie przywiązanie do właściciela (szczególnie u ptaków ręcznie karmionych, tzw. imprintów), deprywację rodzicielską, frustrację seksualną, regurgitacje na obiekty, czy chroniczne składanie jaj, które jest bardzo wyniszczające dla samicy. Pisklęta, jeśli jest to konieczne, zawsze powinny być wykarmiane ręcznie z innymi ptakami, a gdy podrosną powinny być trzymane w grupach społecznych dla normalnego rozwoju socjalnego i seksualnego. Niezwykle istotnym momentem w rozwoju piskląt jest okres, w którym otwierają oczy. To właśnie wtedy wszelkiego rodzaju wzbogacenia środowiska (dostosowane do wieku i możliwości pisklęcia), w tym wzbogacenie socjalne powinno być szczegółowo zaplanowane i wprowadzone, w celu zapobiegania przyszłym problemom behawioralnym. Ręcznie wykarmione pisklęta są odważne i pozbawione lęku, jednak okres, kiedy ptaki są tak „nieustraszone” może być tylko chwilowy. Badania pokazują, że w wieku jednego roku, ręcznie karmione oraz wykarmione przez rodziców amazonki modrobrewe (Amazona amazonica) zachowywały się identycznie w odpowiedzi na nowe obiekty, sugerując że okres, kiedy ręcznie karmione ptaki są dobrze dostosowane do życia w niewoli może być tylko przejściowy. Co więcej, ręcznie karmione nimfy (Nymphicus hollandicus) pokazywały duże różnice w zachowaniach reprodukcyjnych, które są prawdopodobnie powiązane z nieprawidłowym seksualnym i/lub środowiskowym imprintingiem. Nieprawidłowy imprinting seksualny i silne przywiązanie do ludzi mogą prowadzić do problemów behawioralnych u papug, w tym przekierowania zachowań seksualnych na właścicieli. Ręcznie karmione papugi mogą również wykształcić inne problemy behawioralne, zwłaszcza różnego rodzaju fobie. Badania pokazały, że okazjonalny handling piskląt amazonek modrobrewych wykarmionych przez rodziców, również dał oswojone ptaki, które wykazują się słabszą reakcja na stres niż ptaki, które były wykarmione przez rodziców, ale pozbawione handlingu. Ptaki, u których przeprowadzano neonatalny handling, przebywały w gnieździe i tym samym miały znacznie więcej kontaktu z rodzicami i rodzeństwem niż z ludźmi. Dzięki temu prawdopodobnie będą wykazywać normalne zachowania reprodukcyjne w dorosłości.

Dieta

Niedobór i nadmiar składników odżywczych w diecie może również wpłynąć na zachowanie zwierzęcia na wiele sposobów. Kilka niedoborów składników pokarmowych może zmienić stopień aktywności u zwierzęcia. Przykładowo, u szczurów niedobór białka, witaminy D, A, tiaminy, ryboflawiny i magnezu zmniejszył ich aktywność. Niedobór wapnia u kur zwiększył ich aktywność i dziobanie, natomiast niedobór sodu spowodował wzrost częstotliwości dziobania. Dodatkowo niedobór witamin w diecie może prowadzić do różnego rodzaju problemów zdrowotnych, od nieprawidłowego wzrostu piór, problemów ze skórą i biegunek, po uszkodzenia wątroby, problemów z układem krążenia, układem nerwowym, czy problemów z rozrodem, a to z kolei przekłada się na samopoczucie i zachowanie zwierzęcia.

Podsumowanie

Podsumowując, jeśli twoja papuga wykazuje podejrzane zachowanie, jest bardziej apatyczna, stała się bardziej agresywna lub pojawiła się zmiana w jej wyglądzie – koniecznie udaj się do dobrego weterynarza specjalizującego się w badaniu papug. Jest to pierwszy krok do odnalezienia źródła problemów behawioralnych. Jeśli papuga będzie zdrowa, wtedy można przejść do analizy i modyfikacji środowiska, w której na pewno pomoże behawiorysta.