Trening jako klucz do poprawy dobrostanu zwierząt utrzymywanych w niewoli

Wprowadzenie

Uczenie się nowych umiejętności i rozwiązywanie problemów wzbogaca życie zwierząt utrzymywanych w niewoli (Baker & Melfi, 2020), natomiast trening przynosi korzyści nie tylko zwierzętom, ale również opiekującemu się nimi personelowi (Brando, 2012). Przede wszystkim, trening umożliwia nawiązanie dialogu między ludźmi a zwierzętami. Ponadto, daje zwierzętom w niewoli większy wybór i kontrolę, co bezpośrednio wpływa na samopoczucie i poczucie bezpieczeństwa. Sam proces szkolenia może być dla nich poznawczo stymulujący, oferując korzyści w postaci wzbogacenia środowiska. Kluczową zaletą treningu zwierząt jest to, że pozwala im dobrowolnie uczestniczyć w różnych procedurach pielęgnacyjnych lub badawczych, co może zmniejszyć lub wyeliminować potrzebę stosowania przymusu, tym samym poprawiając ich dobrostan (Graham et al., 2011).

Korzyści

Stymulacja umysłowa

Zwierzęta w naturalnym środowisku muszą mierzyć się z codziennymi wyzwaniami, takimi jak zdobywanie pożywienia, unikanie drapieżników i poszukiwanie schronienia. W warunkach niewoli możliwość wyrażania naturalnych zachowań często jest znacznie ograniczona, co może prowadzić do nudy i apatii. Trening pozwala na wprowadzenie elementów angażujących intelektualnie, poprzez naukę nowych haseł, rozwiązywanie łamigłówek, czy wykonywanie złożonych zadań.

Redukcja stresu

Z powodu ograniczonej swobody, mocno zawężonej przestrzeni życiowej i braku możliwości realizacji zachowań odpowiednich dla gatunku, zwierzęta utrzymywane w niewoli narażone są na wysoki poziom stresu. Regularny trening, oparty na technikach pozytywnego wzmocnienia, działa jako forma terapii i znacząco obniża poziom hormonów stresu u zwierząt żyjących w ogrodach zoologicznych, co potwierdziły badania prowadzone na słoniach (Hediger, 1955, Koehl, 2000) oraz na naczelnych (Pomerantz & Terkel, 2009; Spezio et al., 2015).

Poprawa kondycji

Szereg artykułów naukowych wskazuje na kluczowe znaczenie aktywności fizycznej w poprawie dobrostanu zwierząt utrzymywanych w niewoli (Young, 2003; Clubb & Mason, 2007). Regularny ruch pomaga zapobiegać otyłości i chorobom układu krążenia, a także redukuje poziom stresu, tym samym zmniejszając występowanie zachowań stereotypowych (Mason, 2007; Koene, 2013).

Zdjęcie 3. Pokaz treningu lemurów katta prowadzony przez Jima Mackie w warszawskim ogrodzie zoologicznym – przykład zastosowania pozytywnych metod szkoleniowych w pracy ze zwierzętami.

Rehabilitacja i zapobieganie urazom

W przypadku zwierząt starszych lub tych z urazami, odpowiednio zaplanowany trening może wspierać proces rehabilitacji i zapobiegać dalszym kontuzjom, natomiast odpowiednie strategie rehabilitacyjne mogą skutecznie wspierać proces reintrodukcji zwierząt do ich naturalnego środowiska, umożliwiając im lepsze przystosowanie przed wypuszczeniem na wolność (Xing et al., 2024).

Ułatwienie opieki

Trening zwierząt w niewoli ma praktyczne zastosowanie w codziennej opiece. Zwierzęta, które uczone są współpracy, łatwiej poddają się badaniom weterynaryjnym, szczepieniom i zabiegom pielęgnacyjnym. Nauka targetu i utrzymania pozycji pozwala na pobieranie krwi bez użycia środków sedujących, co jest znacznie mniej obciążające (zarówno psychicznie, jak i fizycznie) dla zwierzęcia i jego opiekunów.

Zdjęcie 2. Kursantka podczas praktycznych zajęć z wielbłądem w ramach kursu Professional Animal Trainer BIAZA, organizowanego przez Ethoplanet oraz Warszawski Ogród Zoologiczny.

Budowanie więzi między człowiekiem a zwierzęciem

Trening oparty na technikach pozytywnego wzmocnienia, takich jak nagradzanie jedzeniem czy zabawą, sprzyja budowaniu relacji między zwierzęciem a jego opiekunem. Proces ten zwiększa gotowość zwierząt do współpracy i poprawia ich ogólną kondycję psychiczną (Fowler, 1995).

Podsumowanie

Dziedzina treningu zwierząt przeszła w ostatnich latach korzystne zmiany. Obejmują one przejście na metody skupiające się na pozytywnym wzmocnieniu i większą wrażliwość na mowę ciała zwierząt, co pomaga unikać wywoływania reakcji strachu i zachowań agresywnych. Odcina się od przymusowych metod szkolenia, kładąc nacisk na zwiększenie autonomii zwierzęcia. Takie podejście sprzyja budowaniu relacji opartych na zaufaniu. Nowoczesne podejście do treningu zwierząt i wzbogacania ich środowiska znacząco poprawiło życie zwierząt w ogrodach zoologicznych, a także ułatwiło pracę opiekunom i zwiększyło satysfakcję odwiedzających (Fernandez et al., 2021). Nie można jednak zapominać, że trening zwierząt wymaga odpowiedniej wiedzy, doświadczenia i zasobów. Nieodpowiednio przeprowadzony może powodować frustrację i stres u zwierzęcia. Kluczowe jest, aby opiekunowie byli odpowiednio przeszkoleni, zaś proces monitorowany przez ekspertów. W miarę jak nasza wiedza na temat etologii i psychologii zwierząt rozwija się, trening staje się nieodłączonym elementem holistycznego podejścia do opieki nad zwierzętami utrzymywanymi w niewoli.