O konieczności życia w stadzie zwierząt socjalnych.

Spis treści:

1. Co na to nauka?
2. Zwierzęta stadne
3. Podsumowanie

Znaczenie interakcji społecznych zostało udokumentowane u wielu gatunków zwierząt. U zwierząt socjalnych, takich jak ludzie, króliki i niektóre gatunki gryzoni, regularne kontakty społeczne są niezbędne do utrzymania dobrostanu. Udowodniono istotny wpływ izolacji społecznej na poziomy lęku oraz depresji.

Króliki, kawie domowe (dawniej świnki morskie), myszy i szczury są ewolucyjnie przystosowane do życia w grupach. W środowisku naturalnym życie w grupach nie tylko pomaga przetrwać, zapewnia też prawidłowy rozwój emocjonalny i społeczny. W przypadku tych zwierząt, izolacja od innych przedstawicieli gatunku może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, zarówno psychicznych, jak i fizycznych.

Co na to nauka?

Ekspozycja na deprywację społeczną przyczynia się do rozwoju kluczowych cech zaburzeń psychicznych, takich jak deficyty poznawcze, nadpobudliwość oraz zaburzenia w przetwarzaniu bodźców sensorycznych (Begni i in., 2020).

Izolacja społeczna, oznaczająca brak kontaktu z osobnikami tego samego gatunku, prowadzi do zmian w reaktywności na stres, zachowaniach społecznych, funkcjonowaniu układów neurochemicznych i neuroendokrynnych, a także do zmian fizjologicznych, anatomicznych i behawioralnych u zwierząt, w tym u ludzi. W badaniach na gryzoniach zaobserwowano szereg zaburzeń behawioralnych, zwłaszcza lękowych i depresyjnych, spowodowanych stresem wynikającym z izolacji społecznej. U myszy dodatkowo odnotowano deficyty w uczeniu się (Mumtaz i in. 2018).

Zmiany behawioralne obserwowane u szczurów izolowanych społecznie sugerują, że nie są one w stanie prawidłowo przetwarzać bodźców środowiskowych. Już we wczesnych eksperymentach przeprowadzonych w latach 60. i 70. XX wieku zaobserwowano, że izolowane szczury były nadmiernie reaktywne na dotyk, wykazywały objawy lękowe oraz nadwrażliwość emocjonalną (Fone & Porkess, 2008). U różnych szczepów myszy długotrwała izolacja społeczna nasila drażliwość i wywołuje agresję (Valzelli & Bernasconi, 1979), zaś długotrwały brak interakcji społecznych zaostrza skutki przewlekłego stresu (Mudra Rakshasa & Tong, 2020) i może znacząco zwiększyć zachowania lękowe (Ma i in., 2022).

Zwierzęta stadne

Zarówno króliki domowe, jak i kawie domowe są zwierzętami społecznymi i powinny mieć możliwość wyrażania wszystkich naturalnych zachowań w warunkach hodowlanych. Badania wykazały, że oba te gatunki prezentują ten sam wachlarz zachowań społecznych, co osobniki dzikie. Podobnie jak w przypadku innych gatunków zwierząt, brak możliwości prezentowania naturalnych zachowań może u królików prowadzić do nudy, przewlekłego stresu oraz zaburzeń zachowania (Dal Bosco i in., 2020).

W warunkach zbliżonych do naturalnych domowe króliki spędzają nawet 90% czasu w ciągu dnia w towarzystwie innego królika (Stauffacher 1996). Króliki trzymane w grupach dużą część czasu spędzają w swoim towarzystwie i na wzajemnej pielęgnacji (Mullan & Main, 2007). Wiele badań sugeruje, że królik przetrzymywany pojedynczo przeżywa większy stres, niż żyjący w towarzystwie innych osobników. Aby uniknąć problemów behawioralnych u królików domowych, odradza się trzymanie ich pojedynczo i kładzie silny nacisk na zapewnienie im kontaktu społecznego z innymi osobnikami tego samego gatunku (Crowell-Davis, 2007). Z badania przeprowadzonego w schronisku dla królików w Wielkiej Brytanii wynika, że obecność drugiego osobnika tego samego gatunku pomagała królikom utrzymać odpowiednią temperaturę ciała oraz umożliwiała szybszy powrót do równowagi emocjonalnej po stresującej sytuacji. Ponadto, u osobników trzymanych w parach, w przeciwieństwie do osobników trzymanych pojedynczo, nie zaobserwowano gryzienia prętów (Burn & Shields, 2020).

Jedne z nowszych badań podkreśliły znaczenie kontaktu społecznego dla utrzymania zdrowia fizycznego i psychicznego myszy, wykazując, że izolacja społeczna i samotność mogą pogarszać lub wywoływać zaburzenia nastroju oraz zachowania przypominające depresję (Challa i in., 2023). W tych samych badaniach zwrócono uwagę na znaczenie kontaktu społecznego w codziennym życiu nawet u samców myszy, które preferowały życie w bliskim sąsiedztwie pomimo znacznej agresji terytorialnej. Samce myszy nie tylko wybierają kontakt społeczny, gdy mają taką możliwość, ale także doświadczają negatywnych skutków, gdy są go pozbawione.

Podsumowanie

Trzymanie zwierząt socjalnych w pojedynkę znacząco wpływa na ich zdrowie, prowadząc do osłabienia odporności, szeregu problemów behawioralnych, a nawet rozwoju poważnych zaburzeń. Brak interakcji społecznych może prowadzić do apatii, agresji (wobec opiekuna lub autoagresji), zaburzeń depresyjnych, a także do rozwoju stereotypii – powtarzalnych, patologicznych zachowań, będących objawem frustracji i stresu. Dlatego tak ważna jest świadomość ich potrzeb społecznych i umożliwienie im kontaktu z innymi osobnikami tego samego gatunku. Inne osobniki nie tylko stymulują ich rozwój, ale także zapewniają im poczucie bezpieczeństwa i redukują stres.