Kot – samotnik czy jednak nie?

Spis treści:

1. Gatunek selektywnie społeczny
2. Organizacja społeczna
3. Komunikacja
4. Podsumowanie

Koty w przeszłości były postrzegane jako gatunek aspołeczny i samotniczy, który nie potrzebuje towarzystwa i preferuje samotność (Milani, 1987). Mimo najnowszych badań pokazujących, że koty żyjące na wolności decydują się na życie w grupach, nawiązują bliskie relacje wewnątrzgatunkowe i angażują się w różnorodne zachowania afiliacyjne, ten pogląd wciąż jest powszechny.
Koty bez wątpienia są intrygującymi stworzeniami, wykazującymi cechy zarówno społeczne, jak i samotnicze. W przeciwieństwie do psów, które zdecydowanie są zwierzętami społecznymi, koty mają bardziej złożoną naturę. Ich poziom zaangażowania społecznego zależy od wielu czynników, w tym od indywidualnych cech danego osobnika, jego doświadczeń oraz środowiska, w którym żyje.

Gatunek selektywnie społeczny

Crowell-Davis S. i jego zespół już w 2004 roku określili kota domowego gatunkiem społecznym, uzasadniając to wieloma pracami badawczymi, które jednoznacznie pokazały, że choć kot domowy, jako gatunek, może przetrwać w samotności, przy wystarczającej ilości zasobów tworzy grupy społeczne z wewnętrzną strukturą, której członkowie rozpoznają się nawzajem i angażują w różnorodne zachowania społeczne. Warto też zauważyć, że koty domowe różnią się od swoich samotniczych przodków tym, że tolerują bliskie sąsiedztwo osobników tego samego gatunku (Natoli i in., 2022). Ponadto, proces udomowienia sprawił, że koty, podobnie jak psy, stały się typowymi zwierzętami towarzyszącymi, wykazującymi wiele społeczno-poznawczych cech obserwowanych u psów (Pongrácz P., Dobos P.).
Kot domowy wykazuje dużą elastyczność socjalną, często adaptując się do życia z ludźmi i innymi zwierzętami. Jednak genetyczne predyspozycje i terytorialność mogą sprawiać, że część osobników preferuje pewną niezależność. W związku z tym koty nie są typowymi zwierzętami społecznymi w takim samym stopniu, jak psy czy ludzie, ale też nie są całkowicie samotnicze. Wykazują znacznie większą tolerancję społeczną oraz angażują się w więcej zachowań afiliacyjnych, niż ich dzicy przodkowie (Berteselli i in., 2017). Często można spotkać się z określeniem kota domowego gatunkiem selektywnie (Schroll S., 2016) lub fakultatywnie społecznym (Bradshaw i Cameron-Beaumont, 2000).

Organizacja społeczna

Koty wykazują różne formy organizacji społecznej w zależności od dostępności zasobów oraz zagęszczenia populacji. Na terenach wiejskich lub słabo zaludnionych koty często żyją samotnie lub w małych grupach rodzinnych. Kocice opiekują się swoimi potomkami do czasu osiągnięcia przez nie dojrzałości. W warunkach ograniczonych zasobów młode są zmuszane do opuszczenia grupy i szukania pożywienia na własną łapę. Natomiast w bardziej zaludnionych obszarach miejskich, w których dostępność pożywienia jest znacznie większa, koty żyją w koloniach składających się z kilkudziesięciu osobników (niektóre źródła mówią nawet o kilkuset!). Taka społeczność jest zwykle podzielona na mniejsze grupy rodzinne, wzajemnie tolerujące się. Wielkość grupy jest uzależniona od zasobów środowiskowych, takich jak dostępność pożywienia czy przestrzeń.

Komunikacja

Koty wykształciły złożony system komunikacji, obejmujący różnorodne formy sygnalizacji werbalnej, niewerbalnej i chemicznej. W zależności od kontekstu i relacji społecznych, mogą używać różnych metod komunikacji, aby wyrazić swoje potrzeby, emocje oraz intencje. W książce pt. „Jak zwierzęta przeżywają żałobę” B. King pisze, że poszczególne koty, w zależności od ich osobowości, mogą nawiązywać równie silne więzi z innymi kotami oraz z ludźmi, co te nawiązywane przez psy z innymi psami oraz z ludźmi.
Większość zachowań, które koty wykazują wobec ludzi, była początkowo obserwowana w relacjach między matkami a kociętami. W procesie sztucznej selekcji i kociej adaptacji do życia społecznego stały się one integralną częścią komunikacji międzygatunkowej. Najbardziej powszechną metodą komunikacji skierowanej do ludzi jest miałczenie. Coraz więcej badań skupia się na analizie ewolucji komunikacji na linii opiekun-kot oraz zdolności ludzi do interpretowania intencji zawartych w różnych formach wokalizacji, zwłaszcza w kontekście bliskich relacji.

Podsumowanie
Koty zaskakują umiejętnością przystosowania się do przeróżnych warunków środowiskowych, przy jednoczesnym zachowaniu swojej unikalnej tożsamości. Ewolucja społecznych zachowań kotów jest wynikiem adaptacji do zmieniających się warunków środowiskowych. W drodze ewolucji koty przekształciły się w zwierzęta zdolne do życia zarówno samotnie, jak i w zorganizowanych grupach, wykazując elastyczność w dostosowywaniu swojego systemu społecznego do panujących warunków. Zrozumienie kocich potrzeb socjalnych ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia ich dobrostanu i efektywnej pracy nad modyfikacją zachowań problemowych.