Kleszcze – dlaczego są tak groźne dla psów i kotów?

Kleszcze jako zagrożenie

Kleszcze są ektopasożytami, które występują pospolicie w całej Polsce, i uważa się, że jest ich 19 gatunków (Nowak-Chmura i Siuda, 2012).Powodują wiele poważnych chorób, zarówno u ludzi jak i u zwierząt, dlatego poświęca się im sporo uwagi w naukach medycznych i weterynaryjnych. Według badań przeprowadzonych w Polsce najczęściej występującymi kleszczami są kleszcz pospolity (Ixodes ricinus), i kleszcz łąkowy (Dermacentor reticulatus) (Michalski, 2017). Inne gatunki kleszczy w Polsce są incydentalnie stwierdzane u psów (Piekara-Stępińska, Piekarska 2019) Środowisko ich bytowania to głównie obszary łąkowe i lasy, ale nie należy lekceważyć ich w miastach, ponieważ również tutaj można się na nie natknąć. W naszych warunkach klimatycznych kleszcze pasożytują zazwyczaj od wiosny do zimy, ze zintensyfikowaną aktywnością wiosną i jesienią (Bartosik i wsp., 2011), ale należy pamiętać, że klimat się zmienia i zimy są coraz łagodniejsze, więc i aktywność kleszczy się wydłuża, więc mogą pasożytować cały rok (Dautel i wsp., 2008).

W badaniu przeprowadzonym w USA większość psów i kotów przynoszących na sobie kleszcze miała swobodny dostęp do podwórka, ale zgłaszano też infestacje kleszczy u zwierząt, które przebywają rzadko na świeżym powietrzu lub są zwierzętami niewychodzącymi na podwórko, co sugeruje, że te pajęczaki są przenoszone do domu na ubraniach lub innych zwierzętach domowych i mogą stwarzać zagrożenie dla psów i kotów przebywających w domu (Meriam i wsp. 2019) Biorąc pod uwagę tak szerokie ich występowanie, mnogość gatunków oraz ich długi czas aktywności w naszej strefie klimatycznej należy pamiętać o zabezpieczeniu zwierząt przed chorobami przenoszonymi przez kleszcze.

Kleszcze- informacje ogólne

Kleszcze należą do stawonogów, które mogą pasożytować na człowieku. Należą do gromady pajęczaków i podgromady roztoczy. Na świecie znane jest ok 900 gatunków tych pajęczaków. Są krwiopijne i mogą przenosić pasożytnicze patogeny (Tryjanowski, P., Dudek, K., 2015)

Cykl życiowy kleszczy składa się z kilku stadiów: jaj, larw, nimf i postaci dorosłej.  Pełen cykl trwa do 2 lat- zależy to od pogody oraz dostępności żywicieli. Kleszcze najczęściej przyczepiają się do zwierząt w okolicy karku, uszu czy pachwin. Samice kleszcza są łatwiejsze do zaobserwowania, ponieważ powiększają wymiary ciała podczas pożywiania się krwią. Samce kleszczy są mniejsze. (Case L.P. 2010)

Zwierzęta te wyczuwają żywicieli z odległości wielu metrów, reagując na ciepłotę ciała, zapach ofiary oraz wydychany przez nią dwutlenek węgla. Pajęczaki te wyczekują na swoje ofiary bytując na źdźbłach traw lub liściach z wysuniętymi odnóżami. Błędem jest myśl, że kleszcze skaczą z góry na potencjalnych żywicieli. (Borecka, 2021)

Choroby przenoszone przez kleszcze

Do chorób odkleszczowych najczęściej występujących u psów Polsce należy babeszjona, anaplazmoza granulocytarna, borelioza oraz erlichioza monocytarna (Piekara-Stępińska, Piekarska 2019) Zazwyczaj, gdy myślimy o kleszczach to zapominamy o tym, że te zwierzęta są też pasożytami kotów. Kleszcze stanowią problem dla kotów, dlatego, że są wektorami chorób, takich jak babeszjoza, anaplazmoza, borelioza czy zakaźna anemia kotów  (Gawor, Talarek, 2017) Porównanie chorób wraz z ich objawami przedstawiono w tabeli (Tab. 1)

Tabela 1. Choroby przenoszone przez kleszcze u psów i kotów

Źródło: Na podstawie Adaszek, Winiarczyk 2007; Dwight D. 2012; Łukaszewska i wsp. 2008; Zygner W. 2008

Pamiętaj, że jeżeli znajdziesz na swoim zwierzęciu kleszcza, nawet wbitego, to sprawne i szybkie wyjęcie go, zabezpiecza przed rozwojem chorób. Na przykład by pies czy kot został zarażony Anaplazmozą, to kleszcz powinien pobierać krew przynajmniej przez 48 godzin (Fourie J.J, 2019). Jeżeli zaś chodzi o przeniesienie Babesia spp. to nie posiadamy aż tak dokładnych danych, ale z najnowszych badań wynika, że żerowanie kleszcza na żywicielu powinno trwać minimum 8 h (Varloud M. i wsp. 2018). W przypadku krętek Borellia  burgdoferi źródła mówią o różnym minimalnym czasie kontaktu stawonoga ze zwierzęciem. Czas ten wynosi od 16 h do nawet 2 dni. (Adaszek, 2019)

Sposoby zabezpieczenia psów i kotów przez kleszczami

Choroby odkleszczowe mogą doprowadzić nawet do śmierci zwierzęcia, dlatego najważniejsza jest profilaktyka. Aktualnie rynek zoologiczny oferuje nam szeroką gamę produktów profilaktycznych dla psów o kotów. Istnieją obroże przeciwkleszczowe, tabletki, preparaty spot- on oraz spraye, suplementy, szampony czy olejki eteryczne. Ważne jest, aby zwrócić uwagę na zakres działania preparatu oraz jego przeznaczenie (wiek pacjenta, wielkość, gatunek).

Jeśli chodzi o preparaty w postaci tabletek to mamy na rynku tabletki Bravecto oraz Simparica.  Mechanizm działania substancji czynnych w tych preparatach polega na blokowaniu receptorów GABA i glutaminianowych kleszczy, prowadząc do ich śmierci  (Ozoe Y. i wsp, 2010)  Tabletki możemy stosować tylko u psów. Trzeba pamiętać, ze pies musi ważyć minimum 2 kg w przypadku Bravecto i 1,25 kg w przypadku Simparica, i być w wieku minimum 8 tygodni w obydwu przypadkach. Preparat Bravecto powinniśmy podawać co 12 tygodni, a Sipmarica co 4 tygodnie. Pamiętajmy, że kleszcze muszą żerować na organizmie gospodarza, aby wejść w kontakt z substancją czynną. Obydwie tabletki służą do podawania doustnego, większość psów traktuje je, jako przysmak, co ułatwia podawanie.

Obroże przeciwkleszczowe występują w wersjach dla psów oraz kotów. Skuteczniejsze są dla zwierząt z krótszą sierścią- obroża powinna dotykać skóry a przy bujnej sierści jest to utrudnione. Obroże różnią się pomiędzy sobą czasem działania, substancjami czynnymi czy wodoodpornością.

Preparaty w formie spot- on są łatwe w użyciu i występują w wersjach dla psów oraz dla kotów. Minusem ich stosowania może być ograniczenie w kontakcie z woda przez określony czas po zastosowaniu. Spot-on zawierają substancje czynne takie jak fipronil, permetryna, amitraza  czy fluralaner. Fipronil działa na receptory GABA stawonogów. Po podaniu gromadzi się na łodydze włosa, w warstwie rogowej naskórka oraz gruczołach łojowych. Fipronil, gdy dostanie się do przewodu pokarmowego np. po podaniu doustnym, zlizaniu, to zostanie wydalony z kałem i moczem, ponieważ nie wchłonie się z przewodu a zostanie zmetabolizowany przez wątrobę (Cole L.M i wsp. 1993) Permetryna powoduje paraliż a później śmierć kleszcza, a następnie jego odpadnięcie od ciała żywiciela (Volmer P.A.,2004) Pamiętajmy, że nie możemy stosować preparatów z permetryną u kotów, ponieważ wykazuje ona działania niepożądane głównie na układ nerwowy. Czasem wystarczy by kot przebywał z psem, u którego podano preparat z permetryną by doszło do zatrucia. (Proudfoot A.T., 2005)

Jeśli chodzi o olejki eteryczne czy suplementy diety takie jak czystek, to pamiętajmy by nie stosować ich, jako jedyne źródło ochrony przed kleszczami. Zapach ich może odstraszać stawonogi, ale nie daje nam to pewności, że nie zaczną one żerować na zwierzęciu.

Gdy po podaniu jakiegokolwiek preparatu zauważymy niepożądane efekty- zaczerwienienie, swędzenie, czy zmiany w zachowaniu powinniśmy zmienić sposób profilaktyki.

Podsumowanie

Kleszcze są ektopasożytami, które przenoszą wiele niebezpiecznych chorób. Przez zmiany w klimacie potrafią żerować cały rok, w związku z tym powinniśmy odpowiednio zabezpieczać nasze zwierzęta przez wszystkie miesiące. Sposób profilaktyki przed chorobami odkleszczowymi powinien być dobrany do gatunku zwierzęcia, jego wagi, wieku oraz okrywy włosowej.

W celu ochrony pupila polecamy serię obroży Sabunol, stanowiących od lat jedną z najpopularniejszych form ochrony przeciwkleszczowej i przeciwpchelnej. Są to trójskładnikowe preparaty z rejestracją biobójczą, zawierające permetrynę, imidachlopryd i geraniol. Podczas noszenia obroży, wspomniane substancje uwalniają się i rozprzestrzeniają na skórze oraz sierści psa, działając na kleszcze i pchły w sposób kontaktowy. Celem działania tych substancji jest zaburzenie pracy układu nerwowego kleszczy i pcheł prowadzące do śmierci pasożytów. Obroże Sabunol Plus dla psów eliminują kleszcze i pchły przez okres aż 5 miesięcy, a obroże Sabunol GPI dla psów – przez okres 3 miesięcy. Warto dodać, że obroże te występują w wielu różnych długościach i wzorach oraz są to produkty wodoodporne. Zaś na kleszcze i pchły występujące w otoczeniu psów i kotów (na legowiskach, dywanach, w budach)  polecamy inny preparat biobójczy – Sabunol płyn do otoczenia, zawierający permetrynę i geraniol.

Dodatkowo, przed dłuższymi spacerami po lasach czy łąkach i na terenach, gdzie występuje nasilona aktywność kleszczy – polecamy stosowanie obroży w połączeniu ze spray’em Ixoder, który działa odstraszająco na te pasożyty. To również preparat z rejestracją biobójczą, zawierający w składzie m.in. DEET. Jego aplikację należy powtarzać co trzy godziny, spryskując całą powierzchnię ciała zwierzęcia (chroniąc nos, oczy i pyszczek). Ixoderem można zabezpieczać również koty.

Produktów biobójczych należy używać z zachowaniem środków ostrożności. Przed każdym użyciem należy przeczytać etykietę i informacje dotyczące produktu. Produkty biobójcze, nr pozwoleń: obroże Sabunol Plus dla psów 7282/18, obroże Sabunol GPI dla psów 6704/16, Sabunol płyn do otoczenia 6810/16.