O emocjach zwierząt porzuconych

Spis treści:

1. Skala problemu
2. Długofalowe skutki
3. Podsumowanie

W obecnych czasach nie możemy już odmówić innym zwierzętom emocji. Mamy zbyt wiele niepodważalnych dowodów naukowych świadczących o ich odczuwaniu nie tylko przez ludzi. Zgodnie z aktualną wiedzą, systemy emocjonalne zlokalizowane są w starszych ewolucyjnie obszarach mózgu i w większości są podobne u wszystkich ssaków (Panksepp J., 1998). Struktury anatomiczne układu limbicznego oraz produkowane substancje neurochemiczne odpowiedzialne za odczuwanie emocji są wspólne dla wielu różnych gatunków. Zwierzęta posiadające te struktury odczuwają nie tylko miłość i przywiązanie, ale również smutek, żal oraz strach wynikające z osamotnienia i bezradności (Bekoff M., 2007). Ponadto, wiele gatunków wykazuje reakcje behawioralne, neurofizjologiczne, hormonalne i poznawcze na bodźce o określonej wartości emocjonalnej, które są równoważne reakcjom człowieka (de Waal i in., 2022).

Skala problemu porzucenia

Pomimo że emocje są integralną częścią ludzkich doświadczeń, wciąż wiele osób nie zastanawia się nad tym, jakie emocje w poszczególnych sytuacjach odczuwają inne zwierzęta. Z ludzkiej perspektywy zwierzę przyjęte pod opiekę może okazać się zbyt dużym obciążeniem czasowym lub finansowym, a co za tym idzie — problemem, przeszkodą. Z rozmaitych powodów każdego dnia ktoś podejmuje decyzję o pozbyciu się takiego problemu. Według danych opublikowanych przez Stowarzyszenie Obrona Zwierząt, w 2022 roku liczba bezdomnych psów w Polsce wrosła o ponad 70 tysięcy, a dane te dotyczą wyłącznie placówek finansowanych z publicznych pieniędzy. Zwierzęta, którymi zajęły się wszelkiej maści fundacje i organizacje prozwierzęce, nie są w tej liczbie uwzględnione. Ponadto, w okresie wakacyjnym ilość porzuconych zwierząt znacząco wzrasta.

Los porzuconych zwierząt domowych jest niemal zawsze tragiczny. Chociaż niektóre z nich zostają przygarnięte przez schroniska, fundacje lub osoby, które je znajdą, wiele innych nie ma tyle szczęścia. Są zmuszone walczyć o przetrwanie lub umierają w samotności. Dla szczeniąt i kociąt, które w momencie porzucenia nie są jeszcze odstawione od matki, najczęściej jest to wyrok śmierci. Bezdomne zwierzęta cierpią z powodu pragnienia i głodu, narażone są też na ekstremalne warunki pogodowe. Bez opieki weterynaryjnej, schronienia oraz pożywienia prędzej czy później zachorują i umrą. Do tego zwierzęta, które nie zostały wykastrowane przed porzuceniem, przyczyniają się do wzrostu bezdomności.

Długofalowe skutki osamotnienia

Porzucanie zwierząt jest przejawem ich przedmiotowego traktowania. Zwierzę nie rozumie, co się stało. Nagle traci dom, rodzinę, ląduje w obcym, nieznanym miejscu — jego życie wywraca się do góry nogami. Codzienność traci swoją przewidywalność, a wraz z nią znika poczucie bezpieczeństwa, co może prowadzić do rozwoju zaburzeń lękowych oraz depresyjnych. Niektóre zwierzęta wskutek porzucenia wykazują głębokie zaburzenia separacyjne. Dotyczy to zwłaszcza psów, ale nie tylko. Ponadto, dla zwierzęcia przeżywającego panikę separacyjną samotność jest bolesna nie tylko psychicznie, ale również fizycznie — obszary mózgu odpowiedzialne za uczucie paniki zlokalizowane są blisko ośrodków generujących fizyczny ból i współdzielą z nimi szlaki nerwowe.

Zaburzenie zdolności uczenia się spowodowane nadmiernym wydzielaniem hormonów stresu oraz upośledzenie zdolności do nawiązywania więzi są głównymi objawami u osób, które doświadczyły ekstremalnego stresu, w tym osób z PTSD. Wyniki badań przeprowadzonych w 2012 roku w Fukushimie na porzuconych psach sugerują, że silny stres może wywołać podobne objawy u tych zwierząt.

Podsumowanie

Są dowody na to, że zarówno psy, jako zwierzęta socjalne, jak i selektywnie społeczne koty (więcej na ten temat można przeczytać w artykule pt. Kot – samotnik czy jednak nie? rozwijają zażyłe relacje z członkami swoich rodzin. Przywiązują się do ludzi i innych zwierząt, z którymi żyją. Przepracowanie traumy, z którą zmaga się porzucone zwierzę, nierzadko wymaga wielu lat intensywnej pracy behawioralnej (A. Kokocińska, 2024). Dlatego tak ważne jest, aby rozważyć wszystkie aspekty odpowiedzialności związanej z opieką nad zwierzęciem, zanim podejmie się decyzję o jego adopcji.