Jak wybrać psa?

Wstęp

Pies od czasu udomowienia jest pod wpływem człowieka. Kiedyś pies miał pomagać w polowaniach, bronić domostw, pilnować obejścia. W dzisiejszych czasach psy są członkami rodziny. Ludzie kupują psy, ponieważ wzmacniają one więzi rodzinne, uczą dzieci empatii i opiekowania się innymi, są substytutami społecznymi.(Grandgeorge, Hausberger, 2008)
Ludzie często poszukują psów podobnych do siebie (Byrne, 1971). Dzieje się to na poziomie indywidualnym lub na poziomie rasy. Brakuje informacji o tym, dlaczego i jak właściciele wybierają konkretnego psa lub rasę, ale ta hipoteza jest najbardziej wiarygodnym wytłumaczeniem wyników Turcsana i in (2012). Niektóre badania to potwierdzają. Na przykład Ragatz i in. (2009) stwierdzili, że właściciele ras ocenianych jako agresywne oceniali siebie wyżej jeśli chodzi o poszukiwanie wrażeń. Według Egan i MacKenzie (2012) osoby nieugodowe, o wysokim neurotyzmie i sumienne preferowały psy, które postrzegały jako bardziej agresywne. Te badania sugerują, że wybór rasy przez właścicieli może zależeć przynajmniej w pewnym stopniu od potencjalnych predyspozycji psychicznych właścicieli.
Gdy pies nie będzie spełniał oczekiwań właściciela, niestety istnieje spore prawdopodobieństwo porzucenia takiego psa. Dlatego bardzo ważny jest wybór odpowiedniej rasy oraz danego osobnika do określonej osoby i rodziny.

Rasy psów

Przed wyborem danej rasy psa powinniśmy przeczytać o niej jak najwięcej i odpowiedzieć sobie szczerze na pytania: czy dam radę zająć się psem tej konkretnej razy oraz czy cechy charakterystyczne (np. szczekliwość) nie będą dla mnie uciążliwe? Pamiętajmy, że krótkie opisy psów są niedokładne, nie zawsze oddają w pełni charakterystykę rasy. Pamiętajmy, że pies rasy lubiącej zabawę i energicznej, bez odpowiedniego kontaktu z nami i pracy, może okazać się psem leniwym i nieskorym do wspólnych harców. Najlepiej przeczytać sporo o historii danej rasy, w tym do czego były wykorzystywane i hodowane, aby wiedzieć czego możemy się po psie spodziewać.

Najczęściej stosowanym podziałem psów na rasy jest ten stosowany przez Międzynarodową Federację Kynologiczną- FCI. Jest to podział na 10 grup przedstawionych w tabeli poniżej. Rasa jest to grupa osobników danego gatunku hodowana ze względu na określone predyspozycje i wygląd (Monkiewicz, 2020)

Tab 1. Grupy ras wg podziału FCI (zkwp.pl, 2023)

Jak można zauważyć, w obrębie jednej grupy możemy mieć psy skrajnie różne wielkością, wyglądem czy charakterem. Dodatkowo, oprócz tego podziału istnieją także psy nieprzydzielone do żadnej z grup ze względu na brak stabilności genetycznej oraz brak jednolitego wyglądu zewnętrznego (eksterieru).

To, czy lubimy spędzać czas na kanapie przy Netflixie, czy jednak wolimy biegać maratony i chodzić po górach oraz ile czasu dziennie poświęcamy na pracę z psem powinno determinować to, jakiego psa wybierzemy. Brophey (2018) podzieliła psy ze względu na pracę do jakiej są hodowane, dzięki czemu możemy lepiej dopasować psiaka do naszego codziennego życia (Tab 2).

Tab 2. Podział ras wg Brophey K. (2018)

Pamiętajmy, że rasa to nie wszystko. Prócz genów, w nauce psa bardzo ważne są doświadczenia. Dlatego na nas ciąży odpowiedzialna rola pokazania szczeniaczkowi, że nowe rzeczy i sytuacje nie muszą powodować dyskomfortu, a mogą być ciekawe i przyjemne. Zarówno rasowce, jak i kundelki mają swoje potrzeby, którym my, jako odpowiedzialni opiekunowie powinniśmy starać się sprostać.

Osobowość u psów i sposoby jej oceny

Osobowość, tak jak inteligencję, przypisuje się gatunkowi ludzkiemu, wywyższając w ten sposób ludzi ponad inne zwierzęta. Pojęciem częściej stosowanym wobec zwierząt jest zaś temperament (Reinholz-Trojan i in., 2012). Oba pojęcia mogą być używane zarówno w stosunku do ludzi jak i innych zwierząt.

Umiejętność opisania osobowości psa może pomóc w dopasowywaniu psów do rodzin adopcyjnych w schroniskach i może pomagać hodowcom psów, którzy chcą wybrać konkretne cechy charakteru. Organizacje szkolące psy służbowe, mogłyby skorzystać z możliwości przewidywania, które psy mogą być najbardziej odpowiednie do treningu.
Psy pomagają w policji, straży pożarnej czy granicznej, służą jako przewodnicy dla niewidomych oraz wykonują wiele różnych ważnych zadań. Problemy behawioralne są częstymi powodami odejścia z pracy psów, a badania nad wpływem człowieka i zapobieganie rozwojowi tych zaburzeń jest bardzo ważne dla funkcjonowania zwierząt. Dlatego priorytetem w wyborze do pracy, oprócz ich predyspozycji fizycznych, jest ocena charakteru przyszłych psich pracowników (Caron- Lormier i in.,2016).

Jeśli chodzi o psy w policji to według Fishera (2015), by pies właściwie i sprawnie wykonywał swoje zadania, priorytetem powinno być dopasowanie jego osobowości do osobowości przewodnika. Odpowiednie dobranie psa minimalizuje również koszty szkolenia psów, ponieważ im lepiej dobierze się osobniki do pracy, tym mniej psów będzie nieskutecznie poddanych szkoleniu (Slabbert, Odendaal 1999). Psy stróżujące oraz psy obrończe powinny cechować się wysoką agresywnością oraz zdolnością uczenia się, ale za to niskim poziomem towarzyskości. Psy wykorzystywane do tropienia i poszukiwań powinny być za to towarzyskie, mniej dominujące, nie wykazujące lękliwości, zawsze słuchające się opiekuna (ale jednocześnie potrafiące pracować samodzielnie) i wytrzymałe (Alexander i in., 2011). Według Svartberga (2002) odważniejsze psy są lepsze w pracy. Psy, które nie są odporne na czynniki przeszkadzające w skupieniu uwagi, dostają gorsze oceny w próbach posłuszeństwa i szkolenie u nich nie zawsze kończy się sukcesem (Haverbeke i in., 2009).

Według Weissa i Greenberga (1997) od psów przewodników oczekuje się wytrzymałości, zdolności skupiania uwagi mimo rozproszeń, nie wykazywania agresji terytorialnej, oraz podatności na szkolenie. Za to psy do pracy z osobami głuchoniemymi powinny być energiczne i wykazywać dość wysoki poziom dominacji. (Weiss, Greenberg, 1997). W opinii Schenkera (2008) najważniejszą cechą u psów przewodników jest podatność na naukę i szkolenie, ale nie można wybierać psów o jednej danej osobowości, ponieważ pies powinien mieć charakter dobrany do osoby, z którą ma pracować i jej pomagać. Upór i samodzielność jest również ważny, gdyż pies musi sam podejmować decyzje, gdy jest przewodnikiem dla osoby niepełnosprawnej (Schenker, 2008).
Również od psów sportowych wymaga się specyficznych cech charakteru, w zależności w jakim sporcie pies ma brać udział. Do każdej z dyscyplin, agility, flyball czy psie zaprzęgi, potrzebny jest trochę inny zestaw cech charakteru. Psy zaprzęgowe powinny być chętne do pracy, szybkie i mieć silny popęd pogoni (Kanyor, 2003), psy trenujące agility powinna cechować odwaga, chęć zabawy , ciekawość i brak lęku (Dell, 2008).

Jak pokazano powyżej, w zależności od wykonywanej pracy czy uprawianego sportu, od psa wymaga się innych cech osobowości.
Oprócz psów pracujących i sportowych ocena osobowości jest ważna w zapobieganiu oddawania psów do schronisk. Według badań prowadzonych w Wielkiej Brytanii, 72% psów jest oddawane z powrotem do schronisk z powodu problemów behawioralnych, głównie z powodu agresji wobec ludzi i psów, zachowań niszczycielskich, nadmiernej wokalizacja podczas nieobecności opiekunów oraz nadpobudliwości (Stephen i Ledger, 2007) . Również lęk jest jednym z głównych problemów psów adoptowanych. Właściciele psów schroniskowych skarżą się też na defekacje w domu oraz nieumiejętność chodzenia na smyczy (Marston i in., 2005).Większość ludzi przy adopcji kieruje się wyglądem psa, ale w drugiej kolejności oceniają jego charakter (między innymi stosunek do ludzi i chęć do zabawy) (Weiss i in, 2012) Dlatego odpowiednie dopasowanie charakteru psa do nowej rodziny może zapobiec ponownemu powrotowi psa do schroniska. Również Mondelli i in. (2004) uważają, że odpowiednia ocena osobowości psa, połączona z treningiem i socjalizacją, spowodowałaby zwiększenie ilości skutecznych adopcji.

Do oceny osobowości psów ułożono do tej pory kilka testów, które dzielą się na kwestionariusze wypełniane przez właścicieli zwierząt oraz testy behawioralne. Każdy z tych sposobów ma swoje plusy i minusy. Testy behawioralne polegają na poddawaniu psów różnym sytuacjom i obserwacji zachowania psów (testy osobowości oparte na obserwacji). Zaletami testów behawioralnych jest to, że są specyficzne dla danego psa i rasy, cechy które obserwuje się są policzalne oraz to, że przygląda się zachowaniu psa i mierzy się je. Wadami testów opartych na obserwacji jest mała ilość danych, to, że reakcja psa na dany bodziec jest zależna od otoczenia i sytuacji oraz to, że test ten ma wiele możliwości i nie wiadomo, który sposób oceny byłby najlepszy i najefektywniejszy w mierzeniu charakteru psa.
Jeśli chodzi o kwestionariusze, do tej pory opracowano ich kilka. Niektóre z nich przedstawiono w Tab 3.

Tab 3. Porównanie testów osobowości psów

Zgodnie z wymienionymi wyżej przykładami, w wyborze psów do danego zajęcia zwraca się uwagę na różne cechy osobowości, a sposoby testowania cech charakteru są różne i dostosowywane do określonej pracy wykonywanej przez zwierzę.

Podsumowując, badania dotyczące osobowości psów mają wiele praktycznych zastosowań. Są pomocne jeśli chodzi o dopasowanie psów do różnej pracy: w służbach mundurowych, ratownictwie, czy jako przewodnicy. Również psy trzymane w domach jako towarzysze, powinny być dopasowane osobowością do właściciela i spełniać jego oczekiwania, dlatego warto poznać historię rasy psa jakiego chcemy zakupić do domu oraz wybrać odpowiedniego szczeniaka z miotu. Gdy pies nie będzie odpowiadał charakterem właścicielowi może zostać przez niego porzucony. Dlatego ważne są badania nad behawiorem psów i dopasowaniem go do charakteru i wymagań opiekuna. Umiejętność opisania osobowości psa, pomoże w schroniskach w dopasowywaniu psów do rodzin adopcyjnych i zapobiegniu ponownemu oddaniu psa do schroniska.